Op internet struikelen de “geleerden” over elkaar heen. Welke kleurruimte kan je nou het beste gebruiken voor je foto’s? AdobeRGB of sRGB? Mijn antwoord is simpel, als je jezelf deze vraag stelt sRGB. En daarmee had ik dit bericht kunnen eindigen.

Maar daarmee kom ik wel direct op het punt waarom dan? En ook: wanneer zou je dan wel voor AdobeRGB kiezen? En misschien zelfs wel: ik fotografeer in raw, maakt het dan uit welke kleurruimte ik kies? Vandaar dat ik in dit artikel probeer op eenvoudige wijze antwoord te geven op deze vragen. Dat ik daarmee misschien niet het hele verhaal vertel, en het absoluut ook hier en daar vereenvoudigd weergeef, moet u maar voor lief nemen.

Wat is eigenlijk een kleurruimte?

Kleurinformatie wordt in een digitaal bestand opgeslagen in een digitaal formaat. Dat klinkt logisch, maar toch is het goed er even bij stil te staan. Het menselijk oog (en brein) is in staat om zoveel kleurschakeringen waar te nemen als er daadwerkelijk bestaan. Is dat wel begrensd? Lastig te zeggen. Misschien wel, maar laten we eens aannemen van niet. Immers: tussen twee tinten rood, zal altijd wel weer een tussenvorm rood te vinden zijn nietwaar? En tussen één van de eerste twee tinten rood, en de gevonden tussenvorm zal ook altijd wel weer een nieuwe tussenvorm gevonden kunnen worden toch? Zo kunnen we feitelijk oneindig veel tussenvormen en daarmee oneindig veel kleurschakeringen vinden.

8-bits

Voor een computer (digitaal) zal dat erg lastig worden. In de begintijd van de pc was er alleen een monochroom scherm verkrijgbaar. Kort na de introductie van de pc kwamen de eerste kleurenschermen die 256 kleuren weer konden geven. Revolutionair voor die tijd, maar tegenwoordig stelt dat natuurlijk helemaal niets meer voor. Er zijn meer standaard kleurruimtes beschikbaar maar AdobeRGB en sRGB zijn de twee gangbaarste en daar beperk ik dan ook toe, en om het eenvoudig te blijven houden (uitgangspunt voor dit artikel) beschouw ik alleen de zogenaamde 8-bits variant van deze kleurruimtes.

RGB

In de digitale fotografie worden kleuren opgeslagen als een mengvorm van rood (Red, wat de R in RGB oplevert), groen (Green, wat de G in RGB oplevert) en blauw (Blue, wat de B in RGB oplevert), en voor elke kleurschakering van rood zijn 8 bits beschikbaar. Evenzoveel voor groen en evenzoveel voor blauw. Met één bit zijn twee waardes te maken: 0 en 1. Vervolgens zijn met twee bits vier waardes te creëren: 00, 01, 10, en 11. En met drie bits zijn 8 waardes te creëren: 000, 001, 010, 011, 100, 101, 110 en 111. Zo verder gaand, zal je ontdekken dat er met 8 bits 256 waardes te creëren zijn.

Kijken we even uitsluitend naar rood, dan zijn er dus 256 roodschakeringen denkbaar. Door iedere waarde te gaan mengen met één van de 256 waardes voor groen en één van de 256 waardes voor blauw, zijn er dus maar liefst 256*256*256=16.777.216 verschillende kleurschakeringen mogelijk. Die 16 miljoen (of 16,7 miljoen die je vaak leest, terwijl het rekenkundig afgerond beter 16,8 miljoen had kunnen zijn en de 16 miljoen eigenlijk 17 miljoen) kom je vaak tegen als het aantal kleuren dat weergegeven kan worden.

Meer of anders?

En daar kom ik op een veelgehoorde misvatting. Er wordt vaak gesteld dat AdobeRGB meer kleuren kan weergeven dan sRGB. Dat is simpelweg niet waar. Beide kunnen 16.777.216 verschillende kleuren weergeven. Strikt genomen is het overigens niet zo dat AdobeRGB (evenmin als sRGB) 16.777.216 kleuren kan weergeven maar een digitaal bestand is nu eenmaal opgebouwd uit bits. In een bestand met een bitdiepte van 8 bits, zijn eenvoudigweg niet meer combinaties mogelijk, en iedere combinatie staat voor één kleur. Er zijn overigens ook wel bestanden met een grotere bitdiepte, maar ook daar zijn nu eenmaal beperkingen aan het aantal combinaties, en dus aan het aantal weer te geven kleuren. Als ik vraag waarom AdobeRGB meer kleuren weer kan geven komt er als antwoord vaak een afbeelding waarin weergegeven wordt welke kleuren door AdobeRGB kunnen worden weergegeven en welk kleuren door sRGB. Deze plaatjes zijn volop te vinden op internet en zijn steevast in de vorm van een (vaak driedimensionale) grafiek. Het is in ieder geval allerminst een bewijs van de stelling dat AdobeRGB meer kleuren kan weergeven dan sRGB. Wat het wel aantoont (maar wat vaak verkeerd wordt geïnterpreteerd) is dat AdobeRGB andere kleuren weer kan geven dan sRGB.

Hoe zit dat dan?

Eerder in dit artikel beschreef ik al dat er 256 tinten rood weergegeven kunnen worden. Daarbij was niet aangegeven wélke roodtinten. En daar komt nu net het begrip kleurruimte en het verschil tussen AdobeRGB en sRGB om de hoek kijken. De kleurruimte beschrijft wélke kleuren weergegeven kunnen worden. En dan worden er uiteraard niet 16 miljoen kleuren beschreven, maar kom je op de uiterste waarden aan. AdobeRGB is in staat verzadigder kleuren weer te geven dan sRGB. En dat is het voornaamste verschil. Anders, maar niet meer.

Is het dan niet verstandig altijd AdobeRGB te gebruiken?

Je zal misschien snel verleid zijn om ja te antwoorden. Maar, nee. Om meerdere redenen is dat zeker niet het geval. Als je zeker weet wat je doet kan AdobeRGB voor bepaalde foto’s meerwaarde hebben. Fotografeer je iets met veel, verzadigde kleuren (zoals een bont boeket bloemen, of misschien een fantastische, felgekleurde sportauto) dan kan het zeker meerwaarde hebben. De opmerking “als je zeker weet wat je doet” slaat erop dat je in je hele workflow van fotograferen, via importeren, naar bewerken en (laten) afdrukken er zeker van moet zijn dat er in AdobeRGB gewerkt wordt. Gaat de afdrukcentrale ervan uit dat er in sRGB is gewerkt, dan kloppen de kleurcoderingen niet meer zoals jij het bedoeld hebt.

Waarom of wanneer sRGB?

Bovendien betekent het kunnen weergeven van die verzadigde kleuren, dat die ruimte ergens vandaan gehaald moet worden. Er kunnen immers maximaal 16 miljoen kleuren worden weergegeven. Voor de meeste portretten bijvoorbeeld, zullen (extreem) verzadigde kleuren totaal niet van belang zijn. Een natuurgetrouwe weergave, met veel verschillende schakeringen in de huidtonen bijvoorbeeld is daar veel belangrijker. En dan is sRGB vaak een betere keuze. Tussen twee tinten rood die toch niet in het verzadigde bereik liggen heeft sRGB immers meer schakeringen beschikbaar dan AdobeRGB.

Bovendien hoef je geen problemen te verwachten met monitoren, webbrowsers en afdrukmogelijkeden (printers en afdrukcentrales) als je in de dé facto standaard sRGB werkt. Vandaar mijn opmerking aan het begin van dit artikel dat je het beste in sRGB kan werken als je jezelf de vraag moet stellen in welke kleurruimte je moet werken.

Wat als ik in raw fotografeer?

Ook hier buitelen de geleerden op internet over elkaar heen. Als je in raw fotografeert kan je aan de naam van het bestand zien of er in AdobeRGB of in sRGB is gefotografeerd. Met een Nikon camera is dit heel eenvoudig te controleren. Een foto gemaakt in sRGB begint met “DSC_” terwijl een foto gemaakt in AdobeRGB begint met “_DSC”. Canon doet iets vergelijkbaars. Als de naamgeving anders is, impliceert dat, dat het ook verschil uitmaakt voor een raw-bestand, is althans de redenatie van degenen die beweren dat er verschil is.

Geen verschil, toch verschil

Er is echter geen verschil. In een raw bestand ligt alle ruwe beeldinformatie opgeslagen, zonder daar betekenis (kleurruimte) aan te geven. Pas bij het weergeven (of bewerken) wordt deze informatie van belang. En toch is er wel een verschil. Bedenk dat het converteren van een raw bestand naar een (toonbaar of afdrukbaar jpeg bestand) de nodige tijd en rekenkracht vergt. Als je camera op je camera zou willen bladeren door de gemaakte (raw) foto’s, dan zou niemand meer door de foto’s bladeren omdat het dan meerdere secondes zou duren voordat de foto getoond kon worden.

Wat veel mensen namelijk vergeten (of niet weten) is dat er in een raw bestand ook altijd een vereenvoudigde jpeg ligt opgeslagen waardoor de foto snel getoond kan worden op het lcd-schermpje van je camera, maar ook in bijvoorbeeld Lightroom. Heb je je camera zo ingesteld dat er bijvoorbeeld meer verscherping aan je foto wordt toegevoegd, of meer verzadiging, dan zal dit invloed hebben op een jpeg foto, of op de in een raw foto ingebouwde jpeg maar niet op de raw foto! Importeer je een raw foto in Lightroom maar heb je je camera ingesteld op meer verscherping en meer verzadiging, dan zal je mogelijk eerst de verscherpte en meer verzadigde (ingebouwde) jpeg, en pas daarna de wat kleurlozere raw opname. Hoe lang je de kleurrijke versie te zien krijgt hangt af van de snelheid van je computer en (mogelijkerwijs) ook de versie van Lightroom.

Samengevat

  • AdobeRGB en sRGB kunnen praktisch gezien evenveel (maar verschillende) kleuren weergeven.
  • Als je niet zeker bent van je zaak, is sRGB de veilige keus.
  • Fotografeer je in raw, dan heeft de keuze alleen (zeer beperkt) invloed voor de verdere workflow.