The proof of the pudding is in the printing

Hoeveel foto’s heb jij op je computer staan? En hoeveel van die foto’s heb je ooit geprint, of laten afdrukken? En in welke vorm (boek, kleine afdruk, poster) heb je dat dan laten doen? Welk materiaal is er voor het afdrukken gebruikt?

Mega-pixel-ratrace

Het zijn zomaar wat vragen die mij met regelmaat bereiken. En het zijn ook zomaar wat vragen die ik wel eens stel als ik een workshop verzorg. In de megapixel-rat-race laten veel fotografen zich de kop gek maken door het aantal megapixels waarmee de fabrikanten je om de oren slaan. Maar als je maar zelden een foto op extreem formaat laat afdrukken, is een 20 (of meer) megapixels camera dan echt wel nodig? Of kan je misschien beter een wat eenvoudiger body (met minder megapixels) en wat betere objectieven aanschaffen voor je zuurverdiende euro’s? In dit blogbericht wil ik daar een paar dingen over kwijt. En terloops geef ik nog een warme douche aan Xpozer.

Jpeg of raw

Tijdens de workshops die ik verzorg vertel ik altijd dat ik inmiddels alleen nog maar fotografeer in raw. Dat betekent dat ik al mijn foto’s zal moeten nabewerken voordat ik ze kan tonen (op Facebook of mijn eigen site) of voordat ik ze kan laten afdrukken. Dat nabewerken kan natuurlijk ook alleen bestaan uit het omzetten naar een afdrukbaar jpeg-bestand. Die werkwijze heeft voor- en nadelen (waar ik hier niet al te diep op in wil gaan). Bij de workshops ga ik altijd in op deze voor- en nadelen en op de verschillen tussen raw en jpeg-bestanden. Ook vertel ik dat (toen ik nog alleen in jpeg, en later in zowel jepg als raw fotografeerde) ik altijd de hoogst mogelijke kwaliteit jpeg koos. Ik deed dat om zo weinig mogelijk kwaliteitsverlies te hebben en zo groot mogelijk af te kunnen drukken. Maar is dat nou echt wel nodig?

Jpeg formaat en compressie

Bij het maken van een jpeg foto zijn er 2 dingen die de kwaliteit en grootte kunnen beïnvloeden: het aantal megapixels (meestal uitgedrukt in het aantal pixels horizontaal en het aantal pixels verticaal); en de compressie (die bij jpeg “lossy” is). Kies je voor een kleiner jpeg-bestand, dan is dat doorgaans nog steeds erg goed te gebruiken om foto’s op bijvoorbeeld Facebook te tonen. Wil je afdrukken op een normaal formaat, dan is het normaal gesproken ook niet echt nodig om een full-size jpeg-bestand aan te leveren. Kleiner volstaat ook echt wel. Een jpeg-bestand heeft daarnaast ook per definitie een bepaalde compressie. Hoe hoger de compressie, hoe kleiner de bestanden, wat dus ook weer minder schijfruimte (of ruimte op je geheugenkaart) tot gevolg heeft. Bedenk echter wel dat die compressie over het algemeen zorgt voor kwaliteitsverlies omdat de compressie van jpeg niet omgekeerd kan worden om het originele bestand te reproduceren. NB. Bij de zogenaamde lossless compressie kan dit wel, maar daar is bij jpeg geen sprake van (sommige camera’s bieden wel de mogelijkheid tot lossless raw compressie waardoor de bestanden wel kleiner worden maar de originele kwaliteit gewaarborgd blijft).

Tijdens de workshops vertel ik dus altijd dat ik voor jpeg altijd koos voor de hoogst mogelijke resolutie en de laagste compressie. Ik kan immers van een grote foto met een lage compressie (=hoogste kwaliteit) wel naar een kleinere foto met een hogere compressie, maar andersom is dat niet mogelijk. Wat zou dan toch een voordeel zijn om in een lagere resolutie te fotograferen met een hogere compressie? Heel simpel: naast minder opslagruimte op je geheugenkaart of computer, tijdswinst. Als je van tevoren weet dat je de foto’s alleen zult gaan gebruiken voor weergave op een computerscherm, tablet of smartphone is het namelijk altijd beter de foto’s te comprimeren en zo klein aan te leveren dat een browser ze niet hoeft te verkleinen. Als de laadtijd van een pagina toeneemt bestaat de kans dat de bezoeker afhaakt. Overigens toont Facebook altijd een kleinere afbeelding dan het origineel (als het origineel tenminste groter is dan de standaardafmetingen voor Facebook). En zelfs als je een foto in full-resolutie uploadt naar Facebook, wordt de foto door Facebook verklein tot een bepaalde waarde. NB. Over de kleurweergave op Facebook ben ik helaas nog minder te spreken.

Maakt dit jou allemaal niets uit? By all means, fotografeer in de hoogste mogelijke kwaliteit en resolutie (zoals gezegd: verkleinen en comprimeren kan altijd nog). En bovendien loop je dan niet het risico dat je voor een volgende shoot vergeet de instellingen wél weer op hoge resolutie, lage compressie te zetten.

Afdrukken op posterformaat

Dat brengt mij bij de noodzaak (of niet) van het bezitten van extreem hoge MP-camera’s. Bij ons aan de muur hangt een afdruk van 90 bij 60 centimeter die gemaakt is met een 12MP Nikon D90. De foto toont de afgebladderde zeecontainer die ik ook op mijn site, visitekaartjes, flyers en briefpapier gebruik. De foto telt 4288 bij 2848 pixels. Volgens veel afdrukcentrales levert 300 ppi (pixels per inch) de beste kwaliteit over. Maar als ik uitreken wat voor een foto gemaakt met een D90 dan de optimale grootte is, zou ik blijven steken op 36 bij 24 centimeter. De afdruk is dus 2,5 keer zo breed en 2,5 keer zo hoog dan de aanbevolen optimale grootte! En de oppervlakte van de afdruk is zelfs ruim 6 keer zo groot.

En toch ziet de afdruk er superstrak uit. Hoe kan dat? De voornaamste reden is, dat je een poster op een totaal andere kijkafstand observeert dan een afdruk op bijvoorbeeld 15 bij 10 centimeter. Als je echt naar details in een poster zou gaan kijken, zou op kunnen vallen dat er misschien een paar details minder scherp naar voren komen dan je had verwacht. Bedenk bovendien dat je -als je echt perse met een 40 of 50 MP camera’s fotografeert, en afdrukken op dergelijke “deur-formaten” met een vergrootglas gaat bestuderen- eerder door de kwaliteit van je gebruikte objectief zal worden beperkt, dan door de gebruikte body. Overigens is me bij de bedoelde poster nog nooit opgevallen dat er details verloren zouden zijn gegaan of dat details er “pixellig” uit komen te zien. Voor foto’s uit mijn D90 durf ik dan ook gerust een afdruk te laten maken op het formaat van 90 bij 60. Voor mijn D750 (die over het dubbele aantal pixels beschikt dan mijn D90) zou ik dan uitkomen op een formaat van 120 bij 90. Voor foto’s uit mijn D750 zou ik daarnaast gerust de afmetingen nog wel een keer durven te verdubbelen naar 180 bij 120 centimeter. Groter afdrukken dan 90 bij 60 centimeter heb ik alleen nog nooit gedaan.

De reden hiervoor is even eenvoudig als banaal: de prijs. Er hangt een stevig prijskaartje aan het laten afdrukken van dergelijke formaten. Als je alleen de foto zou laten afdrukken valt dat allemaal nog best wel mee maar ik ben zelf niet een hele grote fan van wissellijsten. En zeker niet van wissellijsten met glas. Na verloop van tijd gaat de afdruk daar vaak achter bobbelen, wat het geheel er niet mooier op maakt. Zelf heb ik op meerdere plaatsen in ons huis losse afdrukken (tot maximaal 75 bij 50 centimeter) met buddies of plakband aan de muur hangen maar dat is ook niet echt museaal. Afdrukken op ander materiaal zoals hout, canvas, of dibond zijn al direct een stuk kostbaarder. Dibond (al dan niet voorzien van een nog duurder makend plexiglas toplaag) zijn fantastisch maar helaas dus ook vrij kostbaar, terwijl afdrukken aan de muur met plakband eigenlijk ook wel wat shabby overkomen.

Xpozer

Driekwart jaar geleden kreeg ik een aanbieding om een “Xpozer” te bestellen. Een Xpozer is een fotoafdruk, die je in een frame spant, dat je aan de muur kan hangen. Van het ophangsysteem zie je na ophangen niets meer, en de foto wordt zonder (storende) randen getoond. De foto hangt dan ook vrij aan de muur. Doordat het op een frame (waarin ook een veer is verwerkt) wordt gespannen, oogt het geheel best strak. Foto’s die met buddies of plakband aan de muur zijn bevestigd, zien er echt een stuk minder strak uit. De prijs van zo’n Xpozer valt alleszins mee, en de kwaliteit van de afdruk is ook prima. Een groot voordeel is, dat je naderhand ook makkelijk een andere foto kan laten afdrukken, zonder dat je een nieuw ophangsysteem hoeft aan te schaffen. Iedere afdruk wordt namelijk geleverd met hoekjes op de juiste plaats waar het frame in gespannen kan worden.

Enkele weken geleden liet bij mijn Xpozer echter een hoekje los, waardoor de foto in een van de bovenhoeken naar beneden kwam hangen. De mail die ik over dit probleem naar Xpozer stuurde, met een foto van het losgeraakte hoekje werd snel beantwoord. Ik kreeg een nieuwe afdruk thuisgestuurd. En die hangt nu weer boven onze bank (zie bijgevoegde smartphonefoto). Xpozer lever dus niet alleen betaalbare afdrukken met een leuk ophangsysteem, ze leveren ook nog eens een prima service!