Zondag 12 november ben ik met een club van 5 enthousiaste deelnemers op pad geweest in het kader van de praktijkworkshop “Editie Natuur”. Het doel was om stil te staan bij alle praktische vragen waar de deelnemers in de loop van de tijd op het gebied van fotografie tegenaan zijn gelopen. De voortekenen waren goed. Na een korte introductie tijdens de koffie startten we om iets voor half acht met de wandeling. Waar we meer het open terrein betraden werd duidelijk waarom deze workshop zo vroeg start: het licht, en de kleuren in de lucht zijn rond zonsopkomst en -ondergang vaak het mooist. Helaas was dit van korte vreugde want vijf minuten later was het nagenoeg egaal grijs in de lucht.

Tijdens deze workshop demonstreer ik altijd het gebruik van een aantal filters (polarisatie, grijs, en grijsverloop). De weersomstandigheden maakten het demonstreren van een 10-stops grijsfilter niet ideaal, en van het polarisatiefilter was door diezelfde weersomstandigheden het effect ook amper waarneembaar. De effecten van het grijsverloopfilter waren daarentegen heel goed waarneembaar. Op de eerste foto (genomen zonder grijsverloopfilter is de voorgrond goed belicht, terwijl de lucht behoorlijk uitgebeten zichtbaar is. Er is amper meer iets te zien van de doortekening in de lucht bij de wolken. De tweede foto toont hetzelfde beeld, maar dan met een grijsverloopfilter geïnstalleerd (quick and dirty, de uitlijning van het verloop had achteraf gezien wat beter gekund).

Tijdens de wandeling kwam ook regelmatig het onderwerp “nabewerking” naar voren. Daarbij heb ik uitgelegd dat het voor mij het prettigst werkt als ik fotografeer in raw. Het is zeker niet onmogelijk om jpeg foto’s na te bewerken maar de speelruimte in met name de witbalans (waarover straks heel kort nog iets meer info) is in raw nu eenmaal een stuk groter. Onderstaande nabewerking van de foto zoals hierboven beschreven (met grijsverloopfilter) is qua belichting in Lightroom nog enigszins nabewerkt. Qua witbalans en kleur is er helemaal niets veranderd. Dit soort nabewerkingen zijn waarschijnlijk ook met een jpeg afbeelding ook nog wel goed realiseerbaar.

Wat witbalans betreft ligt de zaak wat gecompliceerder. Het is vaak wel mogelijk om van een jpeg bestand de witbalans te corrigeren maar het zal zonder twijfel lastiger gaan een veel meer tijd in beslag nemen. Fotografeer je in raw, en weet je in de foto een neutrale kleur (liefst grijs, maar zwart of wit volstaan ook vaak wel), dan kan je in Lightroom op eenvoudige wijze de witbalans corrigeren. Dat is hieronder te zien aan de hand van een voorbeeld.

De eerste foto (uit 2013 overigens) is niet meer dan een van raw naar jpeg omgezette foto. De camera had overduidelijk moeite om de juiste witbalans te vinden wat resulteerde in een veel te orenaje rode foto. Voor de tweede foto heb ik het pipetgereedschap in Lightroom gebruikt om op een deel van de foto waarvan ik weet dat het grijs is (dat kan een lantaarnpaal zijn, maar in dit geval zijn het de grijze gevelstenen in het gebouw op de achtergrond) te richten en daar de witbalans op te corrigeren. Dat leverde een foto op waarbij de kleuren veel waarheidsgetrouwer worden weergegeven. Bij deze foto zou overigens de witbalanscorrectie in Lightroom van een jpeg afbeelding even eenvoudig zijn geweest. Als er echter geen aanwijsbare neutrale tinten in de jpeg afbeelding aanwezig zijn, wordt het een stuk lastiger. Het pipetgereedschap is dan niet meer bruikbaar. Maar datzelfde geldt natuurlijk voor een raw afbeelding waar geen neutrale kleur in aanwezig is. Het verschil in de witbalansaanpassing is echter dat je voor een raw bestand zelf nog de kleurtemperatuur kan kiezen. Dat kan bij een jpeg afbeelding niet. Weet je dat een foto is gemaakt op een bewolkte dag dan kan je heel goed de waarde 6500 (de standaardwaarde in Lightroom) invoeren voor de witbalans. Bij een jpeg afbeelding is dat dus niet meer het geval.

Het verschil is te zien in onderstaande schermafdrukken uit Lightroom (links de mogelijkheden voor de raw afbeelding, rechts die voor de jpeg variant). Om het goed te kunnen zien kan je het beste de foto’s openklikken. Aan de rechterkant zie je het pipetje, met daarna ook de waardes die je dus ook handmatig aan kan passen.